CUKRZYCA- to choroba metaboliczna, charakteryzująca się podwyższonym poziomem glukozy we krwi, wynikająca z defektu produkcji lub działania insuliny wydzielanej przez komórki beta trzustki.
Przewlekle utrzymujący się wysoki poziom cukru we krwi wiąże się z uszkodzeniem, zaburzeniem czynności i niewydolnością różnych narządów, szczególnie oczu, nerek, nerwów, serca i naczyń krwionośnych.
Pacjent chory na cukrzycę powinien w szczególności:
I. Prowadzić samokontrolę (kontrolę glikemii, pomiar ciśnienia tętniczego krwi, masy ciała, pielęgnacji stóp),
II. Przyjmować zlecone przez lekarza leki / insulinę,
III. Prowadzić zdrowy styl życia (stosować zaleconą dietę, umieć dobrać i uprawiać aktywność fizyczną dostosowaną do swoich możliwości i upodobań ).

I. SAMOKONTROLA – to aktywne włączenie się pacjenta w proces terapeutyczny, polegający na podejmowaniu przez niego decyzji i czynności, które umożliwiają kontrolę cukrzycy.

1. Należy założyć i systematycznie prowadzić dzienniczek samokontroli w formie książeczki, lub stosować inne np. elektroniczne formy gromadzenia danych, w którym należy odnotowywać wykonane pomiary:

a) glikemii – wynik pomiaru pozwoli na ocenę poziomu cukru we krwi i stanowi podstawę do podjęcia interwencji terapeutycznych.

Technika wykonania prawidłowego pomiaru glikemii z użyciem glukometru:
 postępuj zgodnie z instrukcją glukometru,
 umyj starannie całą powierzchnię rąk ciepłą wodą z mydłem i dokładnie osusz dłonie,
 nie używaj środków dezynfekcyjnych,
 umieść pasek testowy w glukometrze ( opakowanie z pozostałymi paskami szczelnie zamknij, przy pierwszorazowym otwarciu opakowanie opisz datą, sprawdzaj datę przydatności pasków testowych),
 wykonaj masaż dłoni od nasady w kierunku nakłuwanego palca, nie ściskaj samej końcówki palca,
 nakłuj boczną powierzchnię opuszki palca, oszczędzaj kciuki i palce wskazujące,
 nałóż 1-wszą pełną kroplę krwi na pasek testowy,
 zabezpiecz miejsce nakłucia czystym, najlepiej jałowym gazikiem,
 bezpiecznie wyrzuć zużyty nakłuwacz do pojemnika chroniącego przed zakłuciem się innych osób.

Pożądane wartości poziomu cukru we krwi dla pacjentów z cukrzycą powinny wynosić:
dla cukrzycy typu 1, oraz świeżo rozpoznanej cukrzycy typu 2:
 na czczo od 80 mg% – 110 mg %
 dwie godziny po rozpoczętym posiłku poniżej 140 mg %
dla długotrwałej cukrzycy typu 2 z licznymi powikłaniami:
 od 120 mg% – 180 mg %
dla pozostałych chorych z cukrzycą typu 2:
 możliwe poposiłkowe glikemie 150 mg% -160 mg%
dla kobiety w ciąży:
 na czczo i przed posiłkiem 70 mg% – 90 mg%
 jedną godzinę po rozpoczętym posiłku do 140 mg%,
 między godziną 2.00 – 4.00 rano 70 mg% – 90 mg%

Prowadzenie samokontroli.
Częstość pomiarów uzależnione jest od sposobu leczenia:
 Pacjenci u których wystarczającym sposobem leczenia jest tylko dieta- raz-dwa razy w miesiącu skrócony profil glikemii (tj. na czczo i 2godz.po głównych posiłkach)
 Pacjenci stosujący leki doustnymi/ analogiem GLP-1 – raz w tygodniu skrócony profil glikemii (tj. na czczo i 2godz. po głównych posiłkach)
 Pacjenci z cukrzycą typu2 stosujący stałe dawki insuliny- codziennie 1–2 pomiary glikemii, dodatkowo raz w tygodniu skrócony profil glikemii (na czczo i 2 godz.po głównych posiłkach) oraz raz w miesiącu dobowy profil glikemii (przed i 2 godz. po posiłkach, przed snem, w nocy)
 Pacjenci leczeni wielokrotnymi (tj. co najmniej 3 × dziennie) wstrzyknięciami insuliny, intensywna funkcjonalna insulinoterapia, niezależnie od typu cukrzycy- wielokrotne (tj. co najmniej 4 × dziennie; optymalnie nie mniej niż 8 × dziennie) pomiary w ciągu doby według ustalonych zasad leczenia oraz potrzeb pacjenta

b) ciśnienia tętniczego krwi – systematycznie należy wykonywać pomiar ciśnienia tętniczego krwi, nieleczone nadciśnienie tętnicze zwiększa ryzyko wystąpienia powikłań cukrzycowych (zawał serca, udar mózgu).

Prawidłowa wartość ciśnienia tętniczego krwi w pomiarach domowych wynosi:
dla ciśnienia skurczowego do 135 mmHg
dla ciśnienia rozkurczowego do 85 mmHg

c) masy ciała – ważenie na wadze należy wykonywać 1x w tygodniu, w celu uniknięcia niekontrolowanego przyrostu masy ciała, obliczanej na podstawie wskaźnika BMI.
Prawidłowa wartość wskaźnika BMI wynosi od 18.5 – 24.9.

2. Pielęgnacja stóp – u pacjentów chorych na cukrzycę ma na celu zmniejszenie wystąpienia powikłań związanych z rozwojem tzw. ,,stopy cukrzycowej”.

Wskazówki dla pacjenta:
 codziennie dbaj o higienę stóp , zaleca się zastosowanie łagodnych preparatów myjących o pH 5,5, temperatura wody nie wyższa niż 37 stopni C, kąpiel stóp krótka – 2-3 minuty pod bieżącą wodą,
osuszaj stopy, szczególnie przestrzeń między palcami, co pozwoli uniknąć wystąpienia stanów zapalnych i grzybicy, używaj kremów z dodatkiem 10-20% mocznika,
 w trakcie wykonywanej higieny dokładnie oglądaj stopy pod kątem ewentualnych zmian, otarć, przebarwień, uszkodzeń ( przydatne będzie lusterko powiększające),
 nigdy samodzielnie nie usuwaj zrogowaceń, odcisków czy modzeli na stopach, korzystaj z usług specjalisty – podologa,
 koryguj długość paznokci – zaleca się skracać paznokcie u stóp ,, na prosto”, niezbyt krótko, zapewniając ochronę opuszki palca przez paznokieć, używaj pilniczków szklanych lub papierowych,
 odpowiednio dobieraj obuwie, buty powinny mieć wyższą podeszwę, szerokie i wysokie przody, nie zakładaj butów na wysokim obcasie, z wąskim przodem, cienką podeszwą, sandałów i klapek,
 przed założeniem buta sprawdź dłonią jego wnętrze pod kątem zagięć wyściółki i obecności ewentualnie ciał obcych ( np. kamieni),
 używaj skarpet bez uciskowych, bezszwowych, z naturalnych włókien, skarpety zmieniaj codziennie,
 zapobiegaj deformacjom stóp, używaj wkładek do butów wyłącznie wykonanych na miarę i po wcześniejszym badaniu komputerowym,
 z uwagi na możliwość wystąpienia ograniczonego czucia w stopach (neuropatia cukrzycowa) nie należy chodzić boso, ogrzewać stóp termoforem i przebywać blisko źródła ciepła.

3. Postępowanie w przypadku wystąpienia niedocukrzenia (hipoglikemii)
Kiedy poziom cukru ulega zbytniemu obniżeniu, większość osób odczuwa nieprzyjemne objawy fizyczne i psychiczne.
Objawy mogą pojawić się bardzo szybko i mogą mieć postać:
 uczucia roztrzęsienia,
 potów,
 uczucia zmęczenia,
 uczucia głodu,
 przyspieszenia akcji serca,
 odczuwania drętwienia lub mrowienia w okolicy ust lub warg,
 niewyraźnego widzenia i bólu głowy,
 zniecierpliwienia lub dezorientacji,
 bełkotliwej mowy.

Po stwierdzeniu objawów obniżenia poziomu cukru we krwi należy jak najszybciej:
 oznaczyć poziom glukozy we krwi,
gdy wynik jest niższy niż 70 mg % natychmiast należy spożyć 10-20 g glukozy doustnie (do kupienia w aptece) lub produkty zawierające węglowodany proste np. żel glukozowy, szklankę soku owocowego, ½ szklanki Coca-Coli, 2 cukierki typu ,,krówka”,
 najszybciej wchłaniają się węglowodany ,,płynne”,
 niewskazane są produkty typu light, i zawierające tłuszcz np. czekolada,
 10-20 g glukozy powoduje krótkotrwały wzrost glikemii po ok. 10-20 minutach,
 by uniknąć wystąpienia ponownego incydentu hipoglikemii, powinno się spożyć węglowodany złożone np. kromkę ciemnego pieczywa z plastrem wędliny lub sera ( nie dotyczy pacjentów leczonych insulinami analogowymi krótkodziałającymi ), a pomiar cukru powtórzyć po 1godzinie,
 gdy chory jest leczony metodą intensywnej insulinoterapii z zastosowaniem analogów lub za pomocą osobistej pompy insulinowej – należy stosować REGUŁĘ 15/15 ( podaj 15 gram glukozy doustnie, wykonaj kontrolę po 15 minutach, przy niskiej wartości glikemii ponownie spożyj 15 gram glukozy i skontroluj poziom cukru znów po 15 minutach).
 w cukrzycy typu 1 należy zaopatrzyć się w GLUKAGON ( ampułkostrzykawkę podajemy wyłącznie osobie, która nie jest w stanie przyjąć nic doustnie lub osobie nieprzytomnej).

II. PRZYJMOWANIE LEKÓW
Przepisane leki/insulinę należy przyjmować zgodnie ze zleceniem lekarza.
Przyjęte dawki leku/insuliny należy odnotować w dzienniczku samokontroli.
Zalecenia przy podawaniu insuliny za pomocą wstrzykiwacza (dla pacjentów leczonych insuliną):
a) przed przystąpieniem do podania insuliny umyj ręce wodą z mydłem,
b) insulinę w zawiesinie, przed podaniem wymieszaj ruchem wahadłowym,
c) miejsca podawania insuliny:
 krótkodziałające: brzuch (5 cm od pępka)
 długodziałające: brzuch, udo
d) insulinę podawaj pod kątem 90 stopni, ujmując lub nie ujmując fałd skórny (decyzja pacjenta),
e) po wstrzyknięciu insuliny policzyć do ,,10” i usuń igłę,
f) miejsce po podaniu insuliny zabezpiecz czystym, najlepiej jałowym gazikiem, nie masuj,
g) miejsca wstrzyknięć insuliny zmieniaj regularnie,
h) nie podawaj insuliny w miejsca zmienione chorobowo (siniaki, blizny, przerosty lub zaniki tkanki podskórnej),
i) wstrzykiwacz z wkładem przechowuj w temperaturze od 8-25 stopni C przez 28 dni,
j) zapas insuliny przechowuj w lodówce w temp. 2-8 stopni C,
k) nie podawaj insuliny bezpośrednio wyjętej z lodówki (odczekaj 1-2 godziny), insuliny, której wygląd uległ zmianie, zamrożonej lub po przekroczonej dacie ważności

III. PROWADZENIE ZDROWEGO STYLU ŻYCIA
1. Dieta – to bardzo ważny element leczenia cukrzycy.
Powinna mieć charakter indywidualny i powinna uwzględniać choroby współistniejące.
Celem leczenia dietetycznego u chorego na cukrzycę jest utrzymanie:
 prawidłowego stężenia glukozy w surowicy krwi, w celu prewencji powikłań cukrzycy,
 optymalnego stężenia lipidów i lipoprotein w surowicy,
 optymalnych wartości ciśnienia tętniczego w celu redukcji ryzyka chorób naczyń.

W tym celu zalecane jest:
 unikanie węglowodanów prostych, aż do ich zupełnego wykluczenia,
 spożywanie posiłków często, w regularnych odstępach, odpowiednio zbilansowanych,
 unikanie spożywania napojów alkoholowych.

Po więcej informacji zapraszamy na ogólny portal prowadzony przez NFZ diety.nfz.gov.pl

2. Aktywność fizyczna – jest wskazana dla każdego człowieka.

Ma korzystny wpływ na kontrolę glikemii, wrażliwość na insulinę, profil lipidowy oraz ma działanie antydepresyjne i antystresowe.
Najkorzystniejszy w cukrzycy jest wysiłek aerobowy np. marsz, nording -walking, bieg, jazda na rowerze, pływanie.
Ćwiczenia należy wykonywać w zależności od swoich możliwości i kondycji fizycznej.
Kondycję fizyczną można poprawić poprzez proste codzienne czynności np. wchodzenie po schodach czy spacer (spacerować można wszędzie i o dowolnej porze).
Przed rozpoczęciem regularnych ćwiczeń należy skonsultować się z lekarzem prowadzącym, ponieważ ćwiczenia mogą obniżyć poziom cukru we krwi, co może wymagać zmiany diety oraz dawkowania leków.
Wskazówki dla pacjenta:
 noś na ręce identyfikator informujący o cukrzycy,
 oznacz glikemię przed, w trakcie i po zakończonym wysiłku fizycznym,
 zawsze miej ze sobą produkt na wypadek wystąpienia niedocukrzenia (postępowanie opisane w punkcie I podpunkt 3),
 pamiętaj o prawidłowym obuwiu i skarpetkach,
 czas wykonywanych ćwiczeń zwiększaj stopniowo, na początek wystarczy 5-10 minut, ( najlepiej ćwiczyć 5 x w tygodniu po ok. 30 minut),
 w trakcie ćwiczeń pij wodę lub napoje ubogie w kalorie,
 po ćwiczeniach koniecznie sprawdź stopy pod kątem ewentualnych urazów i otarć,

w razie wystąpienia bólu w nodze lub w klatce piersiowej przerwij ćwiczenia i skontaktuj się z lekarzem,
 przed nieplanowanym wysiłkiem fizycznym spożyj dodatkową porcję węglowodanów prostych ( 20-30 g/ 30 minut wysiłku),
 nie podejmuj wysiłku fizycznego, gdy wartość glikemii jest poniżej 80 mg% lub powyżej 250 mg%
PAMIĘTAJ, że:
 stosując powyższe zalecenia,
 przestrzegając terminów wizyt kontrolnych u lekarza,
 regularnie wykonując zlecone badania

Z CUKRZYCĄ MOŻNA NORMALNIE ŻYĆ !!!